Πρωταγόρας

Όνομα ιστορικών προσώπων. 1. (Άβδηρα περ. 481 π.Χ. – περ. ;411). Έλληνας φιλόσοφος. Είναι, μαζί με τον Γοργία, ο διαπρεπέστερος εκπρόσωπος της ελληνικής σοφιστικής. Έζησε σε πολλές περιόδους στην Αθήνα, όπου απέκτησε πολύ στενές σχέσεις με όλες τις σημαντικές προσωπικότητες (από τον Ευριπίδη μέχρι τον Καλλία) και, κυρίως, με τον Περικλή, ο οποίος το 444 του ανέθεσε να συντάξει το σύνταγμα της πανελληνικής αποικίας των Θουρίων. Μετά την επικράτηση της αντιδημοκρατικής αντίδρασης, που έφερε στην εξουσία την ολιγαρχία των Τετρακοσίων, ο Π. κατηγορήθηκε, το 411 για αθεΐα και πνίγηκε στη θάλασσα, ενώ προσπαθούσε να φύγει για να σωθεί. Ξέρουμε πολλούς τίτλους έργων του: Περί θεών, Περί αληθείας ή Καταβάλλοντες λόγοι, Αντιλογίαι κλπ. Που χάθηκαν ολόκληρα, εκτός από δύο αποσπάσματα, που γενικά θεωρούνται ως έκφραση του υποκειμενισμού και του σοφιστικού σχετικισμού. Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος υποστηρίζει ο Π., εννοώντας ότι για τον καθένα είναι αληθινό εκείνο που του φαίνεται αληθινό. Επομένως όλες οι γνώμες είναι αληθινές, ακόμα και εκείνες που αντιφάσκουν μεταξύ τους, και η μεταξύ τους διάκριση, αδύνατη από γνωσεολογική άποψη, είναι δυνατή μόνο με βάση τη λειτουργικότητά τους και την πρακτική τους χρησιμότητα· όλες οι γνώμες είναι εξίσου αληθινές, αλλά μερικές είναι περισσότερο ωφέλιμες και ευχάριστες και άλλες λιγότερο. Και εδώ παρεμβαίνει η επιδεξιότητα του σοφιστή και ιδιαίτερα του Π. (που παρουσιάζεται καθαρά ως δάσκαλος της πολιτικής αρετής), του οποίου το καθήκον είναι επομένως να εξάρει την ωφελιμότητα ή τη βλαπτικότητα μερικών γνωμών. Όργανα του έργου αυτού της πειθούς είναι η ρητορική και η διαλεκτική· τόσο εκείνη, που γίνεται με μακρές αγορεύσεις, όσο και αυτή, που εκφράζεται με σύντομες ερωτήσεις και απαντήσεις. 2. Έλληνας γεωγράφος που άκμασε τον 4o αι. μ.Χ. Έγραψε Γεωμετρία της Οικουμένης, περιήγηση στην Ασία, Λιβύη και Ευρώπη.

* * *

ο, ΝΑ

1. ένας από τους σημαντικότερους σοφιστές που γεννήθηκε στα Άβδηρα και έζησε περίπου κατά το διάστημα 480-410 π. Χ. και ο οποίος δίδασκε στις ελληνικές πόλεις την αρετή στους νέους, επισκεπτόταν πολύ συχνά την κλασική Αθήνα και είχε στενή φιλία με τον Περικλή

2. γεωγράφος που έζησε κατά τον 2ο ή 3ο μ. Χ. αιώνα.

[ΕΤΥΜΟΛ. < πρωτ(ο)-* + -αγόρας (< ἀγορά), πρβλ. Ορθ-αγόρας, Πυλ-αγόρας].